جهاني شدن وفرهنگ ملي
نوشته شده توسط : خالد پنجشيري

دکتور شمس الحق آریانفر

 

يكي ازدستاوردهاي تكنالوجي وجهان معاصر،  پديدهْ جهاني شدن است،  اين مقوله را به مفهوم ( متبلور ساختن كل جهان دريك مكان واحد وظهور حالت جهاني،  انساني نيز تعبير كرده اند( رسانه ها وفرهنگ 175)

همين گونه جهاني شدن اشاره دارد به شبكهْ وسيع ازارتباط هاي متقابل جهاني به اين معني كه زندگي ما دراثر حوادثي كه فاصله هاي دور ازما روي مي دهد وتصميم هايي كه از همان فاصله ها گرفته مي شود،  شكل مي گيرد ( درآمدي برايد بيولوژي هاي سياسي 230)

به سخن ديگر جهاني شدن دنيا را به دهكدهْ تبديل نموده است كه همه عرصه هاي زيست اقتصادي،  اجتماعي،  سياسي وفرهنگي شديداً ازآن متاثر است. درپرتو روند جهاني شدن،  دولت هاي ملي وآيين هاي سياسي،  كارايي خودرا از ازدست داده ويا دستخوش بحران هاي جدي گرديده اند.

همينگونه ايجاد يك اقتصاد يكپارچة جهاني سبب گرديده است كه ابتكار عمل اقتصادي ازدست حكومت هاي ملي بيرون گردد به معنايي كه رفاه مادي مردم دراثر تصميم هاو سرمايه گذاري هاي شركت هاي فراملي رقم مي خورد،  تا اعمال وتصاميم دولت هاي ملي درزمينهْ فرهنگي،  گسترش وآساني  مسافرت هاي هوايي،  جهانگردي،  فعاليت هاي تلويزيون هاي ما هواره يي،  انترنت وغيره سبب شده است كه دنيا به سوي يكسان شدن حركت نمايد. يعني زمينهْ آماده شده است كه مردم درسراسر جهان يك نوع فلم را تماشا كنند،  به غذاي يكسان تشويق گردند،  ورزش يكسان را دوست داشته باشند ازنگاه اجتماعي نيز جهاني شدن،  ساختارهاي اجتماعي ورزش هاي غرب را مسلط مي سازد به گونهْ كه همه درپي يكساني با آن گام برمي دارندآن گونه كه روند جهاني شدن نشان مي دهد،  جهان درپرتو آن نظمي را مبتني بر تمركز ثروت سياست ودانش ايجاد مي كند.

درين نظم ازين كه اقتصاد اساس وقاعده است،  محور قرار مي گيرد تصميم هاي سياسي درسايهْ آن شكل مي يابد وهمين گونه امور اجتماعي وساختارها ازآن مركز مايه مي گيرد. بااين كه جهاني شدن با شدت وبااميد واري گردانندگان آن به پيش مي رود،  درميان ساير جوامع وكشور بروز دونوع احساس وباور را سبب گرديده است.نخست اين كه جهاني شدن پديدهْ ناگزير است همه به آن مي گرايند،  فرهنگها درفرهنگ جهاني حل مي گردد،  ويگانگي ايجاد مي شود،  ديگر اين كه باوردارند،  جهاني شدن سلطه يابي ارزش ها وساختار غرب است ومقاومت دربرابر آن به اشكال مختلف ملي ومذهبي ومنطقوي ادامه مي يابد وازلحاظ تاريخي تذكار ميدهند. كه جهاني شدن درحقيقت استحكام همان نظم جهاني است كه زماني حونروثه لنين،  ستالين وهتلر شعار مي داد واكنون امريكا آن گونه كه بوش در11 سپتامبر 1990 دربرابر نمايندگان كنگرهْ امريكا آنرا به عنوان نظم نوين جهاني چنين مشخص ساخت.جهاني كاملاً متفاوت ازجهاني كه ما شناخته ايم،  جهاني كه درآن حاكميت قانون جاي حاكميت جنگل را بگيرد،  جهاني كه  درآن  كشورها مسووليت مشترك براي آزادي وعدالت را به رسميت بشناسند وجهاني كه درآن توانمندان به حقوق ناتوان ها احترام بگزارند" فرهنگ روابط بين المللي 264"

(آلن دو بنوا) متفكر فرانسوي درپيامدهاي اين نظم مي گويد،  عامل سياسي را زير فرمان عامل حقوقي درآوردن وبلاخره قرار دادن عامل حقوقي درخدمت اخلاق ويژه اي كه هدف آن مشروع ساختن منافع عزت خواهد بود و (دنورم چامسكي) منتقد سياست خارجي امريكا نظم نوين جهاني را نامي تازه براي توس به زور مي خواند (صمان(264)

مفاد واضرار:

قسمي كه ديده مي شود،  جهاني شدن،  همه پديده هاي دنياي تكنالوجي وصنعت را جهاني مي سازد وديگر بخش هاي جهان را درهمسويي وهمساني باآن فرا مي خواند،  درحقيقت اين فرهنگ غرب است كه بانابودي فرهنگ هاي محلي،  ملي ومنطقوي مي خواهد خودرا جهاني سازد ودرپرتو آن اقتصاد وارزش هاي خودرا حاكم سازد.امااضرار اين پديده تنها وتنها متوجه جهان سوم است،  ملت هايي كه هيچ ارزش آنها مورد پذيرش دنياي پيشرفته نيست اين كشورهادرروند جهاني شدن ازلحاظ فرهنگي ازخويش بيگانه،  ازلحاظ اجتماعي مقلد،  ازلحاظ سياسي وابسته وازلحاظ اقتصادي جامعه معرفي ودست نگر بار مي آيند درنخستين گام جهاني شدن،  جهان سوم بازار سرمايه هاي خارجي مي گرددازينكه كشورها كنترولي به اين سرمايه ها ندارند زمينه به گونه رشد مي كند كه كشور كاملاً وابستهْ اين سرمايه ها مي گردد ودر نتيجه تصميمات سياسي كشورها خدشه دار مي گردد. همينگونه ورود اين سرمايه شكاف اجتماعي وافزايش فواصل طبقاتي را سبب مي گردد كشورهاي كه سرمايه را دريافت مي كنند متاثر ازتحولات كشورهاي صادر كننده مي شوند وهمچنين ورود اين سرمايه ها باعث ايجاد قطب بندي هاي جديد اجتماعي مي گردد،  كه درنتيجه ديده مي شود همه اضرار جهاني شدن متوجه جهان سوم است.

عوامل عدم پيروزي جهاني شدن:

مناديان جهاني شدن به گونهْ مناديان سوسياليزم ازپيروزي قاطع وكامل اين روند سخن مي زنند ولي واقعيت هاي جهان معاصر نشان مي دهد،  همچنان كه ارزش ها نظام سوسيالستي درجريان عمل از رونق افتاد،  جهاني شدن نيز باچالش ها وكاستي هاي روبروست كه دراين رابطه مي شود،  موارد زيرين را نام برد.

1: اگر درروند جهاني شدن دولت،  ملتها قادر به ايجاد هويت هاي جمعي نشوند،  احتمال زياداست كه نگرش هاي خاص منطقوي،  ديني،  قومي ونژادي بوجود آيد،  بنيادگرايي ديني جنگ هاي نژادي دريوگوسلاوي وديگر بخش هاي شوروي سابق ملي گرايي هاي مركز گريز درآيرلند شمالي،  اهالي باسك دراسپانيا وفرانسه وفلاماند دربلژيك مي تواند،  برهان اين مدعا باشد.

2: دربخش هاي ازجهان،  جهاني شدن گونهْ جديدي ازملي گرايي را رقم زده است قسمي كه تعدادي ازكشورها دريك موقعيت سيال با آميزش عناصر گذشته بايك سمتگيري آينده نگر هويت ملي جديدي را براي خويش اختصاص داده اند. مانند كشورهاي سنگاپور،  مالزي،  استراليا،  نيوزيلند،  كانادا.

3: باهمه تاثير پذيري ها ديده مي شود كه دولتهاي ملي مشروعيت خودرا دردفاع از فرهنگ ملي مي بينند بناءً باوجود دولت ملتها يك فرهنگ جهاني تحقق نمي يابد.

4: بارشد جهاني شدن حوزه هاي تمدني درپي بازيابي خود مي شوند،  كه اين خود تهديدي مي شود،  جهاني شدن را اين كه ساموئيل هانتيگون ازتيوري برخورد تمدن ها سخن مي گويدبخودي خود روي است برپيروزي روند جهاني شدن  (رخورد تمدن ها هانتينگون)

5: تفاوت هاي اعتقادي مانع ديگريست برجهاني شدن باآنكه دنياي پيشرفته شعار حكومت ها ونظام غير ديني را سر مي دهند دردنياي سوم ديده مي شود كه قبل ازسرمايه گذاري دنياي غرب وياايجاد نهادهاي برگرفته ازارزشهاي غربي،  مبلغين مذهبي سرازير مي شوند،  ودر هر كشوري ازدنياي سوم كه احصائيه گرفته شود،  تعداد مبلغان دين عيسوي ونهاد هاي كليسايي بيشتر ازمراكز اقتصادي وتعليمي آن كشورها ست،  اين روند طبيعتاً عكس العمل هاي مذهبي را سبب مي گردد ومانعي مي شود دربرابر جهاني شدن كه مذهب را نيز به دنبال مي كشد.

6:ديده مي شود كه حتي درمحدوده ومحيط فرهنگ هاي فراگير اقليتهاي مهاجر ويژگي هاي فرهنگي خودرا چسپيده اند ورها نمي كنند،  اين خود نشان مي دهد كه فرهنگهاي ملي نابود نمي گردد.

7:درست است كه انتقال تكنولوژي را شركت هاي فرا مليتي بدست دارند،  ولي درين روند مي تواند شركت هاي ملي هم سهيم گردد ودرنتيجه سبب انتشار وتوزيع فرهنگ غير غربي مي گردد ويا فرهنگ كنفوسيويس،  اسلامي هند وغيره را توزيع نمايد.

8:اگرچه سرمايه دراختيار دنياي صنعت وتكنالوجي است كه مي توانند  محصولات خودرا به  جهان عرضه كنند ولي سرمايه هاي ملي نيز مي توانددرين پروسه داخل شود وباچاپ كتاب،  تهيه فلم،  ايجاد تلويزيون به گونهْ تلويزيون الجزيره وغيره به فرهنگ وهويت ملي ياري رساند.

9: رسانه هاي ملي نيز مي تواند،  فعاليت بين المللي يابد،  مثلاً يك روزنامه ميتواند درعين وقت درسراسر جهان نشر گردد ويا ازامكانات انترنت،  فرهنگ هاي ملي استفاده نمايد.

10:افكار وايده هاي فرهنگ ملي نيز امكان دارد بااعتماد به نفس كامل درسطح جهاني عرضه شود وباارزش هاي فرهنگ جهاني مقايسه گردد.

11: اسلام گرايي ويا بنياد گرايي اسلامي خود عكس العمليست دربرابر فرهنگ غرب وارزشهاي تحميلي آن،  كه دربرابر آن ارزشهاي اسلامي مطرح مي شود.

12: مخالفت كشورهاي اروپايي كه درهسته مركزي نظام جهاني قرار دارند. درمقابل جهاني شدن فرهنگ،  نمود ديگريست ازعدم پيروزي اين روند،  جامعهْ اروپا در1989دوسندرا تصويب نمود كه امريكا باآن مخالف است.          

اول عهد نامهْ تلويزيون فرامرزي،  كه ازسوي شوراي اروپا به تصويب 22كشور عضو رسيد. دراين عهد نامه مشخص شده كه كشورهاي اروپايي بايد دراستفاده ازتلويزيون هاي ماهواره يي، كيبلي ومنطقوي بايد بين خود هماهنگي داشته باشند و بامحصولات فرهنگي امريكا مبارزه كنند. درعهد نامه گفته شده كه بيشتر برنامه ها بايد اروپايي باشد وكشور هاي اروپايي هم تصميم به تطبيق آن گرفته اند. همچنان درسال 1989 اتحاديه اروپا ازطريق، كميسيون تشكيلات جهاني اروپا، تصميم گرفت رهنمودي رادرباره ْ تلويزيون هاي بيرون مرز ارايه كند،  وبخصو ص تحقيقات بازرگاني، مسايل اقتصادي، فرهنگي مسايل جوانان واستفاده ازامكانات ملي ومنطقه اي كه از بيرون مي آيد، مورد توجه قرار گيردقراراست كه بايد 50 درصد برنامه ها بايد اروپايي باشد.

 13_ تعارض ميان سرمايه داري وبازمانده هاي نظام سوسياليستي گذشته اصل ديگرست دربرابر جهاني شدن بافروپاشي شوروي،  دنياي سرمايه، اكثر روزنامه ها،  تلويزيون واستديو هاي فلم راخريد . وشبكه هاي خصوصي ايجاد نمود،  ولي ازجانب ديگر  درآن كشور گونه تلاش درجهت محلي شدن رانيز مي بينم .وهمچنان قوام گرايي درين كشور ها، همه باعث مي شود كه روند جهاني شدن راسد شوند.

عناصر هويت ملي :

اگر جهاني شدن درالقاْ فرهنگ مسلط غربي بيرون ازعناصر مثبت آن بامشكلاتي مواجه است ونمي تواند برفرهنگ ملي مسلط گردد مابايد عناصر اساسي فرهنگ وهويت ملي خودر ا دريابيم،  عناصري كه همه ْ افراد وبخش هاي جامعه رابه گونة باهم پيوند مي دهند وآنرا شكوفاسازيم واستواري بخشيم.

دربعد تاريخي مي شود اين عنصر رادرتبلور وباز يابي مجدد عظمت وشكوه گذشته خود جستجو كنيم آن بزرگي ها راياد كنيم .عوامل سقوط خودر ا دريابيم ودرپي مجدو سازند گي خودباشيم.

 دربعد عقلاني دستاورد هاي عملي خودر ا بياد آريم اينكه درعرصه علم وهنر از پيشتازان جهان بوده ايم وبايد درراستايي آن حركت كنيم.

 ازلحاظ عاطفي واحساسي مي توانيم چيز هاي كه شور ونشاطي درماايجاد كرده است، توجه كنيم عيدها ومناسك باستاني وديني كه برجسته تر ازبسياري كشورهاست  .به گونهْ نمونه جشن نوروز كه نياكان ماجشن گرفته اند . يگانه جشن درجهان است كه واقعاً نوشدن جهان ورستاخيز هستي رانويد مي دهد وهمزمان بانبض تپنده ْ عالم، د لها را به شور وشاد ي مي نشاند.

دربعد ملي مي شود اززبان وادبيات غني وگرا نسنگ خوديادكنيم وهمه رابدور آن فرابخوانيم دربعد ديني، ازقرآن ودساتير سازنده اسلام سخن آريم كه درجهان امرو زتطابق نام دارد دربعدانساني، از ارزش هاي چون نوع دوستي، مهمان نوازي، شهامت، ايثار وغيره تكيه كنيم كه واقعاً نظير ندارد.

 بايد بيا د داشته باشيم كه اگر ما درمقابله بافرهنگ جهاني، ازاين عناصري كه هويت جمعي مارامي سازد درابعاد تاريخي،  عقلاني،  عاطفي، ملي، ديني،  وانساني، حمايت نكنيم ودرساختن آن جدي حركت نكنيم پيداست كه افراد انساني، كمبود خودر ااز منابع خارجي پر مي كند، واينجاست كه درمقابله باهجوم فرهنگي بيگانه وجهاني شدن، باخته ايم . ( رسانه ها وفرهنگ 238)

جان پي آرنسون،  ملي گرايي، جهاني شدن ومدرنيته،  ترجمه ْ م .كاشي، رسانه ها وفرهنگ (مجموعه مقالات)، چاپ اول انتشارات سروش، تهران،  1376  س 159

 حسين سيف زاده،  مكاتب ناسيوناليزم،  ترجمه،  امير مسعوداحتهادي،  انشتارات وزارت امورخارجه،  تهران 1378،  غلام رضا علي باباي،  فرهنگ راوبط بين المللي،  چاپ دوم، انتشارات وزارت خارجه تهران،  هي ووداندر، درآمدي برايد تولوژي هاي سياسي،  1375، ترجمه محمد رفيعي ميرآبادي، انتشارات وزارت امورخارجه،

1_بابك احمدي،  معماي مدرنيته،  چاپ اول،  دفتر نشر فرهنگ اسلامي تهران،  1377

ساموتل پي، ها نتيگتون،  برخودر تمدن ها وبازسازي نظم جهاني،  ترجمه محمدعلي حميد رفيعي دفتر پژوهش هاي فرهنگي، تهران 1378

 

 





:: بازدید از این مطلب : 231
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
تاریخ انتشار : 29 / 6 / 1389 | نظرات ()
مطالب مرتبط با این پست
لیست
می توانید دیدگاه خود را بنویسید


نام
آدرس ایمیل
وب سایت/بلاگ
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

آپلود عکس دلخواه: